Wat is gezond? Wanneer ben je patiënt? Is het Platform Patiënt en Voeding alleen bedoeld voor mensen die écht heel ziek zijn, en zich zelf ‘patiënt’ durven of moeten noemen? Of ook – juist – voor hen die niet ziek willen worden?

We merken dat het woord ‘patiënt’ bij sommigen herkenning en erkenning opwekt, terwijl anderen er juist door worden afgestoten: ‘dat is niets voor mij, dat ben ik niet’. Terwijl we ons voor beide groepen inzetten. Daarom is het goed helder te worden over wat patiënt zijn betekent – en dus ook over wat gezond zijn is. Over de ‘harde’ en de ‘zachte’ kant van de verwarring. In dit bericht aandacht voor de harde kant.

De ‘harde’ kant: wat is ziekte eigenlijk?

  1. Ziekte is soms een gebeurtenis die als bij donderslag uit de hemel komt, bijvoorbeeld naar aanleiding van een ongeluk. Maar vaker is het moment waarop we ons ‘ziek’ wanen, slechts de uitkomst van een langdurig proces dat op een gegeven moment zich openbaart en zichtbaar wordt, en een belasting voor je leven. Dat is het geval met kanker, met diverse vormen van reuma, met hart- en vaat ziekten, met diabetes, en ga zo maar door. Je ‘bouwt’ dus feitelijk je gehele leven aan een ziekte, en op een gegeven moment is die daar. Dat is het moment waarop de bellen gaan rinkelen, en onze medische sector actief wordt. Dan wordt alles uit de kast gehaald. Sterker nog, de zorg is vooral georganiseerd om vanaf dat moment in te grijpen en de boel om te keren.
  2. Ziek en gezond zijn feitelijk twee zijden van dezelfde medaille. Het is geen status quo, gezondheid is een dynamisch evenwicht. Dat wil zeggen dat het lichaam voortdurend bezig is om in balans te blijven, weerbaar te zijn, en de boel draaiende te houden. Soms met kunst en vliegwerk. Op een gegeven moment lukt dat niet meer, en dat is meestal het moment dat we denken dat we ziek zijn. Dat is eigenlijk veel te laat. Waar het om gaat is het lichaam veel eerder te helpen om weerbaar te blijven. Daarom zouden we iedereen die ‘gezond’ is ook ‘pre-patiënt’ kunnen noemen.
  3. Deze zienswijze is al lang bekend. De Israelisch-Amerikaanse socioloog Aaron Antonovsky  heeft ervoor het begrip ‘salutogenese’  gemunt, waarin het versterken van het gezonde in ons (en om ons heen) als uitgangspunt wordt genomen, in plaats van de nadruk te leggen op het oplossen van problemen waar het overgrote deel van de zorgsector in uitblinkt, de ‘pathogenese’. Een moderne vertaling van de benadering van Antonovski is ‘positieve gezondheid’, een begrip dat sinds kort in Nederland ingang vindt, onder aanvoering van arts-onderzoeker Machteld Huber. Weerbaarheid, en het vermogen om regie te voeren en overeind te blijven in uitdagende omstandigheden (of die nu fysiek, mentaal of sociaal zijn), is daar de kern van. Het onder haar leiding geformuleerde begrip werd in 2013 onthaald als een belangrijke doorbraak door het prestigieuze British Medical Journal.

Voorlopige conclusie: ook als je ziek bent, kun je gezond bezig zijn. En terwijl je gezond bent, zou je bezig kunnen zijn ziek te worden.

In een volgend bericht belichten we de ‘zachte kant’.

About The Author

Leave a Reply

Close